(Đây là một note cũ từ Facebook)
Số là hôm nọ mình dẫn link một bài của New York Times với vài lời tóm tắt: “Bloomberg News tự kiểm duyệt, gác lại các phóng sự điều tra (mà phóng viên cất công cả năm trời) về mối quan hệ tài chính bí mật giữa giới lãnh đạo TQ với một trong những người giàu nhất TQ, vì sợ bị tống cổ khỏi TQ.” Một bạn góp ý là for the better part of a year nên hiểu là hơn nửa năm. Mình trả lời đúng ra phải thêm chữ gần (gần cả năm trời) cho rõ hơn.
Trước tiên phải nói là bạn đó nhận xét hoàn toàn chính xác theo định nghĩa từ điển. Ví dụ ở mục từ better của Merriam-Webster, the better part of nghĩa là greater than half (ví dụ: for the better part of an hour). Từ điển này cũng phân biệt cụm từ này với the best part of (nghĩa là most / largest ; ví dụ: it rained for the best part of their vacation). Như vậy có khác biệt giữa hơn [một] nửa và [gần] cả / phần lớn.
Tuy nhiên, do độ phổ biến của tiếng Anh, cách vận dụng các thành ngữ rất đa dạng và nhiều nguồn khác có thể có cách lý giải hơi khác, không phân biệt rõ như trên. The Free Dictionary không phân biệt the better part of và the best part of, nhưng giảng nghĩa more than half of (nghĩa hẹp hơn). Còn theo từ điển Collins, the better part of nghĩa là a large part of (nghĩa rộng hơn). Các dẫn chứng của Collins cho thấy nhiều khả năng hiểu khác nhau hơn. Nhưng trước khi mổ xẻ cách cách hiểu khác nhau đó, xin nói sơ qua cảm nhận của mình về logic toán học và logic ngôn ngữ.
Toán đòi hỏi chi li hơn và có tính tuyệt đối hơn. Rõ ràng hơn nửa ngày rất khác với [gần] cả ngày. Nói [gần] cả ngày là đã hàm ý hơn nửa ngày (chứ chưa chắc ngược lại). Nhưng trong ngôn ngữ, đôi khi cách phân biệt không quá rõ rệt như vậy, và tùy tình huống và hàm ý nhấn mạnh, ta có thể nói [gần] cả ngày dù có thể đúng là cả ngày hoặc ngắn hơn, có thể chưa tới nửa ngày, hay thậm chí chỉ một buổi hoặc vài giờ. Thử xét vài ví dụ sau.
- Tớ xếp hàng cả ngày mới mua được gạo.(Theo kinh nghiệm kê gạch lót dép của cá nhân thời bao cấp, cái này đúng là nhiều khi trọn ngày .)
- Tớ xếp hàng cả ngày mới được vào viếng tướng Giáp.(Cũng có thể chỉ mấy giờ, một buổi, hoặc cả ngày nếu có nhiều kẻ chen ngang như mợ Đàm.)
- Em đợi cả ngày mà anh chẳng gọi.(Tùy cung bậc giận dỗi của nàng, có thể xê xích từ vài giờ tới cả ngày.)
Trở lại với các dẫn chứng của Collins, ta có thể xếp chúng thành hai nhóm.
- Nghĩa greater than half, hoặc cũng có thể lập lờ giữa greater than half và most /almost (nhất là câu c):
(a) Brak and R’shiel waited in the shelter of the gatehouse for the better part of an hour before following the First Sister into the Citadel. (Jennifer Fallon, Treason Keep, 2001)
(b) It is more important now than ever before, the countryside having being closed for the better part of last year. (Times, Sunday Times, 2002)
(c) It was a career that would also unwittingly document the nation’s history for the better part of the 20th century. (Globe and Mail, 2003)
(d) She had been trying to get hold of Piercey for the better part of the day, but without success. (Harcourt, Palma, A Matter of Conscience)
(e) Nigel Parbold has been out of work for the better part of a year. (Hilton, John Buxton, The Innocents at Home [A Superintendent Kenworthy Novel])
- Nghĩa most /almost:
(a) After all, he has not bowled in a match for the better part of two months. (Times, Sunday Times, 2002)
(b) Mr. Kramnik spent the better part of two years preparing to meet the computer program Fritz in a match in Bahrain. (Globe and Mail, 2003)
(c) But the project will earn the company the better part of $4 billion. (New Scientist, 1999)
Trong ba ví dụ trên, khó có khả năng người viết muốn nói hơn một nửa vì nghe khá lủng củng. Nếu cho rằng the better part of = greater than half, thì trong hai câu (a) và (b) nói for more than a month / year có phải dễ chịu hơn không? Hay như câu (c), giả dụ dùng nghĩahơn một nửa, thì người viết đã khiến con số hơn 2 tỉ đô lợi nhuận trông có vẻ lớn hơn nhiều; nếu vậy, đây là thủ thuật đơn giản dùng ngôn từ để lòe thiên hạ.
(Có một ví dụ của Collins không dẫn lại ở đây vì không ăn nhập với các nghĩa bàn ở đây.Discretion is sometimes the better part of valour là một sáo ngữ ăn theo cách nói trong một vở kịch của Shakespeare; xem từ nguyên và giải nghĩa ở The Phrase Finder chẳng hạn.)
Cái note ngắn này không phải để chứng minh ai đúng ai sai, vì nói theo tiếng Anh là The jury is still out (on it). Thực ra chỉ muốn chia sẻ vài ý về cách hiểu chủ quan và cách diễn đạt của mỗi người tùy cảnh huống cụ thể. Mời chư vị thoải mái bàn thêm.
By the way, I’ve spent the better part of the last hour penning this note while watching the Manchester United – Arsenal game. (And the better part is my team won!)
Disclaimer: The pompous title is to attract traffic, not to claim this note as an authoritative piece of theory. 🙂