Viết về Đại hội 12, The Economist số ra ngày 30-1-2016 có bài chạy tít: “Reptilian manoeuvres”. Như thường lệ, cách viết của tạp chí này đầy những kiểu chơi chữ thâm nho.

Bài báo mở đầu bằng chuyện một động vật bò sát (reptile) nổi tiếng ở Hà Nội: chuyện Cụ Rùa chết ngay trước thềm ĐH 12, khiến bá tánh xôn xao là điềm xấu. Đoạn thứ hai đề cập tới kết quả đại hội chọn một “an only slightly more sprightly reptile”. Vài ẩn ý ở đây:

1. Từ “sprightly” (hoạt bát, năng nổ) thường dùng cho người cao tuổi. Cụm bổ nghĩa “only slightly more” càng thể hiện ý mỉa mai (sarcasm), vì có phần liên tưởng so sánh với Cụ Rùa ở đoạn đầu. Năng nổ đấy, nhưng chỉ hơn chút xíu so với Cụ Rùa mấy trăm tuổi. Ý này cho thấy người viết rất hiểu quy định về tuổi của lãnh đạo và nội tình ĐCSVN đấu đá chuyện tuổi tác.

2. Trở lại với cái tít. “Reptilian” đúng là thuộc loài bò sát rồi. Tính từ này còn có nghĩa bóng rất kinh: “ghê tởm / hiểm ác / xảo trá” (repulsive, mean, contemptible, cold-bloodedly treacherous …). There you go! ĐH 12 đủ trò biến hóa, thay đổi quy chế bầu bán nên quả là hợp với cách mô tả các thủ đoạn lươn lẹo này. Ngoài ra, trong văn chương khoa học giả tưởng và thuyết âm mưu, danh từ “reptilian” chỉ sinh vật ngoài hành tinh (có hình dạng bò sát, ví dụ thân người đầu rắn) chiếm quyền kiểm soát Trái đất. Không biết tác giả có dùng cái ý “người ngoài hành tinh” để ngầm nhắc tới kẻ lạ nào đó, vì hẳn tác giả thừa biết bá tánh ngờ rằng cụ tổng thân Tàu.

Tóm tắt lại bài báo này, RFI Tiếng Việt chỉ dịch cái tít này đơn giản là: “Những thủ đoạn của loài bò sát”.

Ngoài lề: ký giả của The Economist thường rất thạo thời sự ở nơi mình đưa tin, và thường dẫn các ví dụ hoặc liên tưởng rất … thời sự. (Ví dụ, dẫn chuyện một ông bộ trưởng VN liên tưởng giữa chính trường và sân cỏ)